مقاله ای از دکتر شاهین سپنتا در مورد : اثر طبیعی و ملی سوسن سفید (چلچراغ) -

اثر طبیعی ملی سوسن سفید با مساحتی بالغ بر 6/0 هکتار در سال 1355طی مصوبه شماره 71 مورخ 6/5/55 شورایعالی محیط زیست به مجموعه مناطق تحت مدیریت سازمان پیوست.

موقعیت جغرافیایی:
این اثر با 4061010 تا 4066290 عرض جغرافیایی و 392825 تا 393768 طول جغرافیایی در داماش از توابع شهرستان رودبار و در استان گیلان واقع گردیده است.

ویژگیهای منطقه:
این اثر رویشگاه و ذخیره گاه ژنتیکی گیاه کمیاب و منحصر به فرد سوسن سفید یا سوسن چلچراغ است. این اثر در ماه خرداد دوستداران و طبیعت گردان فراوانی را به سوی خود جلب مینماید. از گونه های مهم گیاهی میتوان از آقطی؛ گزنه؛ بنفشه؛ سرخس؛ گل قاصد؛ شبدر وحشی و سرخ ولیک نام برد. نام برد.

در میان انواع سوسن ، معروف ترین آن ها نزد ایرانیان سوسن سفید Lilium candidum ) ) یا سوسن آزاد است که به نام سوسن ده زبان یا سوسن گل دراز نیز شناخته شده است . هر چند که به نظر می رسد که گاه به خاطر فراوانی و تشابه گل زنبق ( / زنبک یا چمبک ) با سوسن سپید ، زنبق سفید از تیره Iridaceae را نیز بجای سوسن آزاد یا سوسن سپید از تیره Liliaceae گرفته و به کار برده اند و یا سوسن زرد را نیز سوسن رشتی یا زنبق رشتی نیز نامیده اند .

با این همه یکی از گونه های نادر گل سوسن که بومی برخی مناطق شمالی ایران زمین است ، سوسن چلچراغ نام گرفته است :

تیره: لی لیوم Lilium

نام علمی Lilium ledebouri

نام بومی و ملی : سوسن چلچراغ

· چرایی نام نهادن : از آنجا که شکوفه‌های این گل با رنگ سفید به صورت واژگون باز می شوند نام سوسن چلچراغی به خود گرفته است.انتهای گلبرگ های آن پوشیده از دانه‌های برجسته و پرچم های آن بسیار بلند است.

· درازا : نزدیک به یک متر

· گل دهی: خرداد ماه و اوایل تیرماه

· رویشگاه بومی : این گیاه به طور خودرو در دو نقطه از جهان می روید :

1- داماش از توابع خورگام عمارلو  در استان گیلان 2- لنکران در جمهوری آذربایجان

در سال ???? خورشیدی گیاه شناسى به نام « لدربورى » ‏Lederbouri‏ در منطقه ‏داماش موفق به شناسایى این گونه نادر شد و پس از آن ‏‏« سوسن چلچراغ » مورد توجه قرار گرفت.

‏ سوسن چلچراغ به غیر از روستاى کوچک داماش در‎ ‎منطقه رودبار در بخش عمارلو و منطقه لنکران ‏جمهورى آذربایجان در هیچ کجاى جهان یافت نشده است؛ پس از معرفى ‏این گل به دولت ایران در همان زمان از سوى شوراى عالى محیط زیست ‏در زمره آثار زیست محیطى ملى کشور به ثبت رسید و طى این سال ها ‏رویشگاه سوسن چلچراغ در روستاى داماش به مساحت ? هکتار تحت ‏حفاظت قرار گرفته است.‏‏

زمان ‏رویش این گل در‎ ‎خردادماه و اوایل تیرماه است که به صورت گلی با ‏قامت بلند به شکل واژگون شکفته ‎می شودو از همین روی سوسن چلچراغ نام گرفته است. این گل با‎ ‎رنگی سفید باز ‏شده و انتهای گلبرگ های آن پوشیده از دانه های برجسته و پرچم های‎ آن بسیار بلند است.

سوسن چلچراغ به دلیل این همه زیبایی و ارزش، از سال 1355 رسما‏‎ ‎توسط سازمان حفاظت محیط زیست مورد حفاظت قرار گرفت و در ‏فهرست آثار ملی طبیعی کشور‎ ‎ثبت شده است. با توجه به نادر بودن این گل ملی ‏ثبت شده در فهرست میراث طبیعی، سازمان محیط‎ ‎زیست اطراف رویشگاه طبیعی سوسن چلچراغ را محصور نموده و اعلام کرده است که هر گونه بهره برداری از آنجا تنها ‏با مجوز رسمی از‎ ‎دفتر نظارت و بازرسی سازمان محیط زیست کشور ‏ممکن خواهد بود.

با این همه به ‏دلیل بی توجهی مسئولان این گل در معرض انقراض‎ ‎کامل قرار گرفته ‏است و گفته می شود که به دلیل نایاب بودن گل چلچراغ در دنیا، مورد‎ ‎توجه بسیاری از سودجویان بوده و گروه هایی با عنوان پژوهشگر نسبت ‏به جمع آوری و‎ ‎انتقال آن به خارج از کشور اقدام می کنند. این در حالی است که تاکنون ‏سازمان حفاظت محیط زیست نسبت‎ ‎به جلوگیری از این امر، اقدام قابل ‏توجهی به عمل نیاورده است و روند نابودی‎ ‎گونه های گیاهی ارزشمند در ‏کشور هر روز ابعاد گسترده تری به خود می گیرد و‎ ‎ تنوع زیستی را در ایران با خطر نابودی رو به رو کرده است‎